در این مقاله به ۱۵ علامت خطر رایج در مشکلات مربوط به سلامت روان نوجوان اشاره می‌کنیم تا بدانیم به عنوان والدین برای محافظت کردن از نوجوان در مقابل آسیبها و اختلال‌های جدی، باید مواظب چه چیزهایی باشیم.
دوره نوجوانی دوره پر فراز و نشیبی است که نوجوان در آن تحولات فراوانی را تجربه می‌کند، از تغییرات هورمونی گرفته تا فشار گروه همسالان و رشد هیجانی، همه و همه بر خلق و خوی او تاثیر می‌گذارد و باعث می‌شود تا چگونگی رفتارش تحت تاثیر قرار بگیرد. به همین دلیل، برای والدین خیلی سخت خواهد بود که تفاوت بین رفتارهای عادی و معمولی مربوط به دوره تحولی نوجوان و رفتارهای پرخطری که ممکن است به اختلال‌های جدی بیانجامد را تشخیص دهند. ولی در صورتی که والدین بتوانند زنگ خطرهای مربوط به رفتارهای نوجوان و مهارتهای لازم برای تشخیص آنها را به دست بیاورند، آنگاه قصه کاملا می‌تواند شکل متفاوتی داشته باشد.
در این مقاله به ۱۵ علامت خطر رایج در مشکلات مربوط به سلامت روان نوجوان اشاره می‌کنیم تا بدانیم به عنوان والدین برای محافظت کردن از نوجوان در مقابل آسیبها و اختلال‌های جدی، باید مواظب چه چیزهایی باشیم. قدم بعدی این است که اگر بر اساس ارزیابی والدین متوجه هر یک از این موارد شدند، از متخصص مربوط به مسائل نوجوان وقت بگیرند و برای دریافت راهنمایی به او مراجعه کنند.
15 زنگ خطر در رفتارهای نوجوان: والدین باید به دنبال چه چیزهایی باشند
1#: مشکلات خواب و خستگی
اگر نوجوانی در زندگی الگوهای نامرتب خواب دارد، ممکن است یک نشانه خطر باشد. خواب بیش از اندازه، خوابیدن در طول روز، و یا نداشتن خواب کافی نیز می‌تواند نشانه‌های خطرناک و زنگ‌های خطر باشند. نوجوان‌هایی که با مشکلات خواب دست و پنجه نرم می‌کنند، می‌توانند خیلی متلاطم باشند. در ادامه به برخی از علامت‌هایی که باید به آنها دقت کنیم اشاره کرده‌ایم که می‌تواند دال بر عدم خواب کافی نوجوان داشته باشد:
- بیشتر صبح‌ها به سختی از خواب بیدار شدن
- بی‌قراری و یا تغییر خلق زیاد
- به راحتی در طول روز به خواب رفتن
- مشکل در تمرکز و عملکرد تحصیلی ضعیف
- دیر خوابیدن در آخر هفته‌ها
- بیش‌فعالی و برافروختگی
- رفتارهای پرخاشگرانه
2#: افت تحصیلی
زنگ خطر دیگری که در رفتارهای نوجوان وجود دارد، افت عملکرد تحصیلی است. اگر نوجوان به طور معمول شاگرد ممتازی بوده است و نمراتش به تدریج افت پیدا می‌کنند، احتمالا چیزی در زندگی او سر جای خودش نیست. اعضای خانواده می‌بایست حواسشان به عملکرد تحصیلی نوجوان باشد.
عوامل زیادی بر عملکرد تحصیلی نوجوان اثر می‌گذارد. عواملی که هیچ ارتباطی با هوش و قابلیت‌های ذهنی نوجوان ندارد. ممکن است نوجوان درگیر اضطرابی باشد که نگذارد تمرکز کند، یا درگیر افسردگی باشد که او را خسته و بی‌انگیزه می‌کند. مورد قلدری قرار گرفتن در مدرسه نیز می‌تواند دلیلِ دیگری برای افت تحصیلی نوجوان باشد.
3#: کاهش علاقه به فعالیت‌هایی که قبلا از آنها لذت می‌برده است
یکی از نشانه‌های خطر در مورد رفتار نوجوان کاهش علاقه به فعالیت‌هایی است که قبلا از انجام آنها بسیار لذت می‌برده است. این فعالیت‌ها می‌تواند شامل وقت گذراندن با دوستان، بازی کردن، فعالیت‌های هنری، ورزش کردن و غیره باشد. کاهش علاقه و لذت بردن به طور عمومی و کاهش اشتغال به زندگی زنگ خطری است که والدین باید حواسشان به آن بسیار زیاد جمع باشد. ممکن است اینها نشانه‌های افسردگی، کاهش انگیزه، و یا رفتارهای اجتنابی نوجوان باشد.
4#: خود مراقبتی ضعیف
نوجوان در دوران نوجوانی در حال یاد گرفتن این است که چطور از خودش مراقبت کند. بنابراین وضعیت ظاهری شلخته می‌تواند در نوجوان بسیار طبیعی باشد. ولی اگر نوجوانی دست از مسواک زدن دندانها، دوش گرفتن به صورت مرتب و منظم، پوشیدن لباس‌های نامناسب می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که چیزی سر جای خودش نیست.
اتاق درهم و برهم می‌تواند نشانه دیگری برای خود مراقبتی ضعیف نوجوان باشد. نوجوان‌های با اتاق نامرتب، به خصوص اگر این نامرتبی افراطی باشد، ممکن است دست به گریبان اختلال‌های روانشناختی از جمله اضطراب، ADHD، افسردگی باشند. اتاق نامرتب می‌تواند نشانه‌ای از این باشد که دیگر چیزی برایم مهم نیست، بنابراین چرا خودم را اذیت کنم و زحمت مرتب کردنش را بدهم.
5#: مصرف سرخود دارو و الکل
یکی از نشانه‌هایی که می‌تواند سرنخی برای مشکلات سلامت روان باشد، استفاده سرخود دارو الکل برای خوددرمانی است. سوء مصرف مواد خیلی زود در نوجوان می‌تواند شروع شود و یکی از اساسی‌ترین مشکلات مربوط به سلامت روان است که باید هر چه زودتر به آن توجه شود. مداخله زود هنگام برای سوء مصرف مواد بسیار حیاتی است تا اوضاع بدتر نشود. بردن نوجوانی که از الکل و دارو برای درمان خودش استفاده می‌کند تا به صورت مناسبی مداخله‌های لازم بر روی او انجام شود، از مشکلات زیادی که در آینده ممکن است درگیر آنها شود، نجاتش می‌دهد.
برخی از نشانه‌های سوء مصرف مواد عبارتنداز:
- چشم‌های پر از اشک و یا قرمز
- بهداشت نامناسب و عدم توجه به وضعیت ظاهر
- استشمام بوی سیگار از دهان و یا لباس
- نوسان خلقی‌های بیش از اندازه
- بی‌قراری
- مشکل در تمرکز که به مشکل‌هایی در مدرسه ختم می‌شود
- رفتارهای مرموز، پنهان شدن در اتاق
- خوابیدن بیش از حد معمول، تمام روز در اتاق ماندن
6#: نوسان خلقی بیش از اندازه
بدخلقی را می‌توانیم جزء رفتارهای طبیعی نوجوان تلقی کنیم، ولی وقتی این مطلب بیش از اندازه در نوجوان به چشم می‌خورد می‌تواند معناهای دیگری داشته باشد. مثلا، اختلال دو قطبی می‌تواند یکی از دلائل تغییر خلق شدید نوجوان باشد.
اگر والدین متوجه این شدند که خلق نوجوانشان خیلی بالا و پایین می‌شود و در همه جا چنین مطلبی به چشم می‌خورد، حتما می‌تواند نشانه‌ای از یک اختلال روانشناختی باشد.
در ادامه ۳ مشخصه که به والدین و متخصصان کمک می‌کند تا بتوانند نوسان خلق معمولی و نوسان خلقی که نشان از اختلال روانشناختی دارد را تفکیک کنند آورده شده است:
- شدت: آیا شدت نوسان خلق با زندگی روزمره، خانوادگی، فعالیت‌های اجتماعی و مدرسه نوجوان تداخلی دارد؟
- مدت زمان: آیا نوسان خلق پایدار است، یا نه گاهی خودش را نشان می‌دهد؟ وقتی خودش را نشان می‌دهد، چند ساعت، یا روز یا هفته طول می‌کشد؟
- دامنه و یا موقعیت‌ها: آیا نوسان خلق نوجوان در تمام شرایط پایدار است، مثلا در بین دوستانش و یا فقط این نوسان خلق در مدرسه و یا در رابطه با والدین به چشم می‌خورد؟
پاسخ این سئوال‌ها کمک می‌کند تا مشخص کنید که وسعت مشکل چقدر است و اینکه آیا نوسان خلق نشانه خطر است یا جزئی از رفتار طبیعی نوجوان.
پایان بخش اول. ادامه دارد...