خشم احساس خوشایندی نیست؛ و در ادامه خشم، رفتاری که از ما سر می زند نیز خوشایند نیست! بعضی از ما احساسات خود را فرو می‌خوریم؛ درحالی‌که دیگران آن را با خشم بیرون می‌ریزند. هر دوی این عادت‌ها برای جسم، روان و روابط ما عواقبی را به دنبال دارند.
خشم احساس خوشایندی نیست؛ و در ادامه خشم، رفتاری که از ما سر می زند نیز خوشایند نیست! بعضی از ما احساسات خود را فرو می‌خوریم؛ درحالی‌که دیگران آن را با خشم بیرون می‌ریزند. هر دوی این عادت‌ها برای جسم، روان و روابط ما عواقبی را به دنبال دارند.
راننده‌ای که در ترافیک از شما سبقت گرفته، همسایه‌ای که حواسش به حیوان خانگی‌اش نیست، شرکت بیمه‌ای که یک عمر شما را معطل خود کرده است و موقعیت‌هایی از این دست، خونتان را به جوش می‌آورند و با افزایش ضربان قلب، استرس را به اوج می‌رسانند. خشم شاید آزاردهنده به نظر برسد، اما احساسی طبیعی و سودمندی است. دکتر «پاتریک کیلن»، روان‌شناس، می‌گوید: «خشم، فشارهای منفی را می‌گیرد. بسیاری از مردم گمان می‌کنند باید از شر خشم خود خلاص شوند، اما خشم احساسی است که وقتی تولید می‌شود، یعنی باید مشکلی را حل کنید.» وقتی متوجه این سیگنال می‌شویم و به جای نادیده گرفتن مشکل، آن را حل می‌کنیم معمولاً احساس بهتری داریم.
خشم احساسی است که وقتی من و همسرم جای پارک پیدا نمی‌کنیم، به آن دچار می‌شویم. او پشت یک ون می‌نشیند که به صندلی چرخ‌دار مجهز است و برای پارک کردن و خارج شدن به فضای بزرگ‌تری نیاز دارد؛ اما پارکینگ‌ها معمولاً محدودیت فضا دارند. دو سال پیش، وقتی فهمیدیم مهدکودک محله‌مان با قرار دادن کیسه‌های خاک، فضای پارکینگ را محدود کرده است، ناراحت شدیم؛ اما خون‌سردی‌مان را حفظ کردیم و با مدیر مهدکودک به گفت‌وگو پرداختیم و او به ما اطمینان داد که به سرعت آن‌جا را پاک‌سازی خواهد کرد. اما یک ماه بعد، کیسه‌ها هنوز آن‌جا بودند. عصبانی شدیم. من عکسی از فضای پارکینگ گرفتم و آنها را برای مالکان فرستادم و مشکل را با نوشتن یک یادداشت توضیح دادم و اضافه کردم: «شرکت شما حقوق انسانی مشتریانی که دچار معلولیت هستند و برای پیاده کردن صندلی شان نیاز به فضای بیشتری دارند را زیر پا گذاشته است.»
درست بیست و چهار ساعت بعد، موانع برداشته شدند و فضای پارکینگ مثل سابق تمیز شده بود.
چرا عصبانی می‌شویم؟ تغییرات فیزیولوژیکی که هنگام عصبانیت تجربه می‌کنیم، افزایش فشارخون، تند شدن تنفس و ترشح هورمون‌های استرس مانند آدرنالین و کورتیزول در هسته آمیگدال مغز شکل می‌گیرند و این نخستین واکنش مغز است. دکتر «دایان‌مکینتاش»، روان‌پزشک کانادایی، می‌گوید: «سیستم‌های بیولوژیک متفاوتی به اتفاق موجب برانگیختن واکنش جنگ یا گریز می‌شوند. یا با مردم دعوا می‌کنید، چون عصبانی هستید یا فرار می‌کنید، چون از آنها ترسیده‌اید.» ما در جوامع مدرن معمولاً در مواجهه با رانندگان بی‌دقت یا همسایه‌های بی‌ملاحظه کتک کاری نمی‌کنیم، اما معنایش این نیست که احساس خود را سرکوب کنیم. به گفته کیلن، «ما می‌توانیم خشم خود را به شیوه درست خالی کنیم. اگر کسی کاری انجام داد که مرا ناراحت کرده است، می‌توانم با روشی شفاف و آرام او را متوجه کنم.»
فروخوردن خشم، آسیب‌زننده است
متأسفانه بسیاری از ما، مخصوصا زنان و دختران، مجبوریم واکنش‌های خود را پنهان کنیم. دکتر «شریل‌ون‌دیلان‌اسمیت» از دانشگاه تورنتو می‌گوید: «خشم یکی از هفت گناه کبیره است و برای خانم‌ها نقطه مقابل حس ملاحظه و مهربانی در آن‌هاست و درنهایت به سکوت منتهی می‌شود.» اما تحقیقات نشان می‌دهند فروخوردن خشم بعدا می‌تواند آسیب‌زا باشد و بیماری‌های مرتبط با استرس مانند بیماری‌های خود ایمنی را موجب شود. محققان دانشگاه روچستر نشان دادند افرادی که پیوسته احساسات خود را سرکوب می‌کنند، طول عمر کوتاه‌تری دارند؛ مثلاً آنها زودتر براثر سرطان جان خود را از دست می‌دهند. مکینتاش اشاره می‌کند که وقتی واکنش استرس در ما فعال می‌شود، بدن در مقابل اثر ضد التهابی هورمون‌های کورتیزول مقاومت نشان می دهد و مستعد ابتلا به بیماری‌های جسمی مانند دیابت و مشکل روانی مانند افسردگی می‌شود. اگر فکر می‌کنید با فرو خوردن خشم خود دارید جان عزیزانتان را نجات می‌دهید، یادتان باشد که به گفته مکینتاش، اگر به سرکوب کردن خشم خود ادامه دهید، درنهایت مانند یک کوه آتش‌فشان فوران خواهید کرد! به جای این‌که درباره مسئله‌ای که شما را ناراحت کرده است، صحبت کنید، اکنون احساس بدبختی و درماندگی نیز دارید.
خالی کردن خشم بر سر دیگران نیز می‌تواند آسیب برساند
آیا بهتر است هر وقت عصبانی شدیم، دادوفریاد راه بیندازیم؟ احتمالا فکر می‌کنید حمله کردن احساس بهتری نسبت به سرکوب کردن خشم ندارد! در واقع، این نیز مانند فروخوردن احساسات برای سلامت جسم و روان ما عواقب منفی به دنبال دارد و خالی کردن خشم نیز برای ما خوب نیست.
«نانسی مک‌دونالد»، سرپرست یک گروه مدیریت خشم، می‌گوید: «هر احساسی در اوج خود عواقب جسمانی مانند سردرد، معده درد و ... را دارد.» تحقیقات گسترده سال 2016 دانشگاه مک‌مستر نشان می‌دهند ما بعد از هر حمله خشم دو برابر بیشتر مستعد ابتلا به سکته قلبی می‌شویم. افزایش فشارخون و ضربان قلب به سیستم قلب و عروق ما فشار می‌آورد و اگر پلاکی در رگ‌ها تشکیل شده باشد، خون‌رسانی به قلب محدود می‌شود. مک‌دونالد درمورد احساس شرم بعد از انفجار خشم، اضافه می‌کند که «پس از این اتفاق یک مرحله افسردگی نیز وجود دارد.» آنچه تحت عنوان اتاق خشم در شهرهای آمریکای شمالی راه‌اندازی شده است و مردم آن‌جا در یک محیط ایمن خشم خود را خالی می‌کنند نیز چندان سودمند نیست. در تبلیغات از این اتاق‌ها به‌‌عنوان مسکن استرس یاد می‌شود، اما فریب نخورید. کیلن می‌گوید: «نظریه آنها این است که وقتی با رفتارهای پرخاش‌جویانه خشم خود را بیرون بریزید، پالایش شده‌اید، اما تحقیقات نشان می دهند بروز خشم و پرخاش می‌تواند آن را تشدید کند و احتمال بروز رفتارهای پرخاش‌جویانه را در آینده افزایش دهد.» از بعد آسیب‌های اجتماعی، چندان دور از ذهن نیست که خشم افسارگسیخته چه تأثیری روی روابط شما با همسر، فرزندان و همکاران‌تان می‌گزارد. این یکی از دلایلی است که خشم تاوان بدی به دنبال دارد. اما ما نباید آن را با خشم انفجاری یکی بدانیم. ون دیلن اسمیت می‌گوید: «خشم باید ابراز شود و لازم است افراد بروز خشم از سوی خانم‌ها را نیز بپذیرند.»
خشم خود را بشناسید
اگر احساس خشم ما نباید سرریز شود و رفتار پرخاش‌جویانه نیز سالم نیست، پس وقتی اذیت می‌شویم، چگونه باید از عهده آن بربیاییم؟ مک‌دونالد می‌گوید: «هدف این نیست که خشم خود را احساس نکنیم. احساسات ما طبیعی هستند. اما افراط و تفریط در ابراز آنها تاوان دارد و اگر بتوانید تکنیک‌هایی را برای تسهیل این فراز و فرودها بیاموزید، مسیر هموارتری خواهید داشت.»
با کشف منشا احساسات خود شروع کنید. خشم می‌تواند با یک موقعیت آزاردهنده تحریک شود، اما اغلب زمینه‌ای از ترس، اضطراب، ناامیدی و احساس گناه دارد. به همین علت است که خشم را یک احساس ثانوی می‌دانند. شاید از این‌که همسرتان دیر به منزل برگشته است، عصبانی هستید، اما درواقع نگران بوده‌اید که مبادا در این آب‌وهوای بد تصادف کرده باشد؟ این‌که از احساسات اولیه خود آگاهی داشته باشید، کمک می‌کند به آنها بیندیشید و افکاری را که دارید، شناسایی کنید. همچنین می‌توانید به محرک‌ها بیشتر دقت کنید؛ همان چیزهای آزاردهنده روزمره مانند صف‌های طولانی که می‌دانید منفجرت می‌کنند.
شاید نتوانید از تمام محرک‌ها اجتناب کنید، اما می‌توانید با استراتژی‌های در دسترس خودتان را آماده کنید. مک دونالد می‌گوید: «از موقعیت فاصله بگیرید و به شیوه‌ای متفاوت آن را تماشا کنید. وقتی متوجه شدم آدم‌هایی که پارکینگ را محدود کرده بودند، نمی‌فهمند که فضای پارک باید باز باشد، کمتر احساس خصومت کردم.»
نکاتی برای ابراز احساسات
شیوه‌های متفاوتی برای ابراز خشم وجود دارند، بدون این‌که به کتک‌کاری با دیگران متوسل شوید. می‌توانید درست مانند چیزی که در مهدکودک‌ها آموزش می دهند، از کلمات استفاده کنید. صحبت کردن درباره خشم کمک می‌کند احساس بهتری داشته باشیم. تصویربرداری‌های انجام‌شده از مغز در دانشگاه آمریکا نشان می‌دهند که شما در مغز خودتان زبان را با احساسات پیوند می‌دهید و این موجب آرامش واکنش جنگ یا گریز در هسته آمیگدال می‌شود.
زبان، مخصوصا زمانی که از رفتار خاص یک نفر عصبانی هستید، مفید است. مکینتاش اشاره می‌کند که «این‌که ابراز کنید از اتفاقی که افتاده، خوش‌تان نمی‌آید، ارزش دارد، چون فرصتی برای تغییر به دست می‌دهد.» شاید تصمیم بگیرید قبل از حرف زدن کمی آرام شوید و این اجازه می‌دهد تأثیر آدرنالین فروکش کند و به این فکر کنید که چه چیزی واقعا آزارتان داده و طرف مقابل نیز بهتر پذیرای سخنان شما خواهد بود. می‌توانید برای کاهش فشار، نفسی کنترل‌شده بکشید یا کمی فعالیت بدنی داشته باشید. مکینتاش می‌گوید: «شواهد بارزی وجود دارد مبنی بر این‌که ورزش کردن، اضطراب و افسردگی را تسکین می‌دهد و به کاهش خشم کمک می‌کند.» کلین توصیه می‌کند زمانی که برای نزدیک شدن به طرف مقابل آماده هستید، روی خود رفتار و این‌که چرا آزارتان می‌دهد و نه شخصیت طرف مقابل تمرکز کنید: «شما نکات موجه دارید که می‌خواهید با او مطرح کنید. بجای این‌که با یک رفتار پرخاش جویانه از مسیر منحرف شوید، می‌خواهید مطمئن شوید که او با شما هماهنگ شده است.» از صدا کردن اسم طرف مقابل یا متهم کردن او به بی‌ملاحظه‌گی اجتناب کنید، دشنام نداده و مشکل را تعمیم ندهید؛ مثلاً: «تو همیشه همین کار را می‌کنی؟» کیلن می‌گوید: «نکته اصلی این است که موارد منطقی را به گونه‌ای برای طرف مقابل مطرح کنید که واکنش سازنده و غیر دفاعی او را به دنبال داشته باشد.» کسانی که در جایگاه مقابل قرار می‌گیرند، یادشان باشد که آگاهی و تلاش برای درک علت خشم طرف مقابل و پیشنهاد تغییر برای خود آنها نیز سودمند است. او نیز در آینده به جای این‌که مسائل را در خودش نگه دارد و به مرز انفجار برسد، آنها را به گونه‌ای سازنده مطرح خواهد کرد و در پایان برای هر دوی شما سودمند خواهد بود.
برگرفته از مجله موفقیت؛ شماره 396.
[کپی برداری و نقل تمام یا قسمتی از این مطلب به هر شکل (از جمله برای همه نشریه ها، وبلاگ ها و سایت های اینترنتی) بدون ذکر دقیق کلمات “منبع: سایت انتخاب بهتر” ممنوع است و شامل پیگیرد قضایی می شود]