قدردانی می‌تواند یک روز معمولی را به عید شکرگذاری، شغلی معمولی را به لذت، و فرصت‌های رایج را به موهبت تبدیل کند.

(قسمت دوم)
 

پژوهش‌های علوم عصبی بر روی قدردانی
 

قدردانی جایگاه خاص و ویژه‌ای در فلسفه و فرهنگ باستان داشته است، مثلا، در فرهنگ رومی‌ها، سیسرو از قدردانی به عنوان " مادر " تمام احساس‌های انسانی یاد می‌کند. ولی به عنوان حوزه‌ای در پژوهش‌های عصب روانشناختی، دغدغه کمی در این خصوص تا دو دهه پیش وجود داشت.

قدردانی و مغز

سازوکارهای عصبی‌ای که مسئول احساس‌ قدردانی هستند همان سازوکارهای عصبی‌ای هستند که توجه و تمرکز ما را مدیریت می‌کنند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که در مغز، قضاوت‌های اخلاقی‌ای حامل احساس‌های قدردانی از قشر گیجگاهی پشتی نیمکره راست فراخوانی و پردازش می‌شوند. 

افرادی که ابراز قدردانی می‌کنند و احساس قدرشناسی دارند، حجم بیشتری از ماده خاکستری در نیمکره راست جلویی شکنج گیجگاهی دارند. 

قدردانی و نوروترنسمیترها

امیلی فلچر، موسس زیوا، وب‌سایت آموزشی بسیار معروفی برای مراقبه، در یکی از آثارش از قدردانی به عنوان " ضد افسردگی" طبیعی یاد می‌کند

اثر‌ات  قدردانی در صورتی که به عنوان تمرینی روزانه انجام شود، تقریبا چیزی شبیه به دارو درمانی خواهد بود. احساس طولانی مدت و پایداری از شادکامی و رضایت که اساس زیستی آن بر پایه نوروترنسمیترها قرار دارد، تولید می‌کند.

در هنگام ابراز و یا دریافت قدردانی، مغز دو نوروترنسمیتر دوپامین و سرتونین که مسئول هیجان‌ها هستند و باعث می‌شوند تا احساس خوبی داشته باشیم، تولید می‌کند. این نوروترنسمیترها بلافاصله خلق را بهبود می‌دهند و باعث می‌شوند تا از درون احساس شادی داشته باشیم.

با تمرین آگاهانه قدردانی به صورت روزمره، می‌توانیم به این مسیرهای عصبی کمک کنیم تا خودشان را تقویت کنند تا در نهایت بتوانیم ماهیتی مثبت و قدرشناس در درون خودمان خلق کنیم. 

قدردانی و روانشناسی اجتماعی

قدردانی دارای جنبه‌ای اجتماعی است که عبارتست از اینکه می‌تواند از نظر اجتماعی برانگیزاننده هیجا‌نها باشد. روانشناس‌های اجتماعی اعتقاد دارند . این برانگیزاننده هیجانی می‌تواند ترکیب و تلفیقی از کاری که برای دیگران می‌کنیم و کاری که دیگران برایمان می‌کنند باشد.

بر طبق گفته روانشناس‌های اجتماعی، قدرشناسی هیجانی است که از طرفی باعث ایجاد و حفظ روابط اجتماعی می‌شود و از طرف دیگر رفتارهای مورد قبول جامعه را تحکیم و تثبیت می‌کند. 

قدردانی چطور روی مغز تاثیر می‌گذارد

قدردانی شاید یک رفتار کوچک و یا ایما و اشاره و یا گروهی از کلمه‌های محبت‌آمیزی باشد که بین ما و دیگران رد و بدل می‌شود. ولی این تعامل ساده مبتنی بر قدرشناسی تاثیر وسیع و گسترده‌ای روی عملکرد زیستی ما - علی‌الخصوص مغز و سیستم عصبی – دارد. اثر قدردانی بر روی مغز اثری پایدار و طولانی مدت است.

علاوه بر تقویت خود-دوستی و همدلی، قدردانی به شکل ویژه‌ای روی عملکرد بدن و شرایط روانشناختی‌ای مانند استرس، اضطراب، و افسردگی تاثیر می‌گذارد.

1.    قدردانی باعث رهایی از هیجان‌های ناخوشایند می‌شود

سیستم لیمبیک بخشی از مغز است که مسئولیت تمام تجربه‌های هیجانی را بر عهده دارد. این سیستم از تالاموس، هیپوتالاموس، آمیگدال(بادامه)، هیپوکامپ، و شکنج کمربندی تشکیل شده است. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که هیپوکامپ و بادامه، دو ساختار اصلی تنظیم هیجان‌ها، حافظه، و عملکرد بدنی، با احساس قدرشناسی و با قدردانی کردن فعال می‌شوند.

پژوهشی که بر روی مراجعینی که به دنبال دریافت خدمات روانشناختی بودند انجام شد و در آن پژوهش این مراجعین به دو گروه تقسیم شدند. در گروه اول علاوه بر جلسات درمانی از شرکت‌کنندگان درخواست شد تا در کنار جلسات، نامه‌های قدرشناسی بنویسند، و در نهایت این گروه احساس بهتری داشتند و فرایند درمانشان زودتر تکمیل شد.

از گروه دوم خواسته شده بود تا دفترچه‌ای تهیه کنند و در آن به جای نوشتن قدردانی، تجربه‌های منفی‌شان را یادداشت کنند. در پایان این گروه احساس اضطراب و افسردگی بیشتری داشتند.

2.    قدردانی باعث کاهش درد می‌شود.

پژوهشی که تحت عنوان شمارش مواهب در مقابل شمارش موانع انجام شد، مربوط به بررسی اثر قدردانی کردن بر روی نیک‌زیستی جسمی بود. این پژوهش نشان داد 16% بیمار‌هایی که اقدام به تهیه و نوشتن دفترچه قدردانی کرده بودند کاهش علائم درد را گزارش کرده بودند و تمایل بیشتری برای کار کردن و همکاری با دستورالعمل‌های درمانی داشتند. تعمق بیشتر بر روی علت چنین مطلبی باعث شد تا پژوهشگران متوجه شوند که قدردانی با تنظیم سطح دوپامین، باعث می‌شود تا احساس سرزندگی بیشتری داشته باشیم، بنابراین همین مطلب باعث کاهش احساس درد در فرد می‌شود.

3.    قدردانی باعث بهبود کیفیت خواب می‌شود.

پژوهش‌ها نشان می‌دهند که دریافت و انجام یک عمل مهربانانه ساده باعث فعال‌سازی هیپوتالاموس می‌شود، و همین مطلب تمام سازو کارهای بدنی‌ای که توسط هیپوتالاموس کنترل می‌شوند از جمله کنترل وضعیت خواب و بیداری را تنظیم می‌کند. 
تنظیم هیپوتالاموس به وسیله قدردانی کمکمان می‌کند تا خواب روزانه بهتر و سالم‌تر و عمیق‌تری داشته باشیم. مغزی که مملو از قدردانی و مهربانی است احتمالا بهتر می‌خوابد و بهتر بیدار می‌شود و هر روز صبح پس از بیدار شدن احساس پر‌انرژی بودن و طراوت و تازگی بیشتری دارد. 

4.    قدردانی به تنظیم استرس کمک می‌کند.

مک‌کارتی و همکارانش در یکی از پژوهش‌هایشان بر روی قدردانی و تحسین، متوجه شدند که شرکت‌کنندگانی که احساس قدرشناسی داشتند، به شکل قابل توجهی کاهش میزان ترشج کوتیزول – هورمون استرس را نشان می‌دادند. این افراد عملکرد قلب و عروقی بهتری داشتند و در مقابل سرخوردگی‌های هیجانی و تجربه‌های منفی، تاب‌آوری بالاتری از خود نشان می‌دادند.

پژوهش‌های قابل توجهی در طول سالها از این حقیقت پرده برداشته‌اند که با تمرین مداوم قدردانی کردن بهتر می‌توانیم استرس و تنش‌های زندگی را مدیریت کنیم. تنها با تصدیق و تحسین چیزهای کوچکی که در زندگی از آنها برخوردار هستیم، می‌توانیم مغزمان را مجددا به شکلی تنظیم کنیم که بهتر بتواند با شرایط کنونی زندگی‌مان تعامل کند، آگاهی بیشتری داشته باشد و درک وسیع‌تر و گسترده‌تری از جهان پیرامون داشته باشد.

5.    قدردانی اضطراب و افسردگی را کاهش می‌دهد.

با کاهش هورمون استرس و مدیریت عملکرد سیستم عصبی خودکار، قدردانی به شکل قابل توجهی علائم اضطراب و افسردگی را کاهش می‌دهد. در سطح شیمی عصبی، احساس قدرشناسی با افزایش نوسان عصبی قشر پیش‌پیشانی- قسمتی از مغز که مسئول مدیریت هیجان‌های منفی‌ای مانند گناه، شرم و خشونت است، همبستگی دارد.

در نتیجه، افرادی که اقدام به نوشتن دفترچه قدرشناسی می‌کنند و یا به شکل کلامی قدرشناسی خود را ابراز می‌کنند، به صورت طبیعی ذهن‌هایی همدل‌تر و مثبت‌تر دارند.

لینک بخش اول : قدردانی و اثرش بر روی مغز از دیدگاه علوم عصبی - بخش اول

لینک بخش سوم : قدردانی و اثرش بر روی مغز از دیدگاه علوم عصبی - بخش سوم

لینک بخش چهارم : قدردانی و اثرش بر روی مغز از دیدگاه علوم عصبی - بخش چهارم

لینک بخش پنجم : قدردانی و اثرش بر روی مغز از دیدگاه علوم عصبی - بخش پنجم

لینک مقاله:
https://positivepsychology.com/neuroscience-of-gratitude/