رفتار تدافعی عبارتست از هر‌گونه توجیه رفتار و بهانه‌آوردن برای خودتان در مواقعی که با خشم، انتقاد، گناه و یا خجالت روبرو می‌شوید.
همه در موقعیت‌هایی بوده‌ایم که بازخورد منفی دریافت کرده باشیم یا با خشم کسی روبرو شده باشیم، یا به واسطه عملهای خودمان دچار احساس گناه شده باشیم. 

تدافعی رفتار کردن به این معنی است که وقتی با موقعیت ناخوشایند و یا ناراحت‌کننده‌ای روبرو هستید به جای آنکه گوش بدهید و در مورد مشکلی که وجود دارد گفتگو کنید، به سمت دفاع کردن از خودتان روی بیاورید. 
اگر شما هم درگیر عملکرد تدافعی هستید، باید بدانید که تنها نیستید. عملکرد تدافعی سازوکار روانشناختی خودکاری است که می‌تواند به واسطه موارد تنش‌زای بیرونی و یا درونی فعال شود. این عملکرد می‌تواند هوشیارانه و یا کاملا به صورت ناهوشیارانه انجام شود.

مثالهایی از رفتارهای تدافعی

به عنوان مثالهایی برای رفتارهای تدافعی می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• بهانه‌آوردن: اگر کسی از شما انتقاد کرد، بهانه‌ها و دلیل‌هایی می‌آورید که چرا شما نباید سرزنش شوید و مقصر دانسته شوید.
• مقابله به مثل: اگر کسی به چیز اشتباهی متهمتان کرد، ممکن است شما هم با به یادآوردن موضوعی که در آن خودِ طرف نیز اشتباهی انجام داده است، مقابله به مثل کنید، تا تمرکز او را از خودتان بردارید.
• واکنش اغراق شده: چیزی که دیگری می‌گوید را به شکلی اغراق شده عنوان کنید. مثلا ممکن است کسی از شما بخواهد که بهتر تمیز‌کاری انجام دهید، در این رفتار تدافعی ممکن است چنین چیزی بگویید: " آهان، پس می‌خوای بگی من شلختم." 
• قولهای پوچ و توخالی: ممکن است بلافاصله برای اینکه درگیری و تنشی ایجاد نشود، قولی بدهید که نمی‌توانید آنرا عملی کنید.

نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشید این است که رفتار تدافعی در لحظه ممکن است احساس خوبی به شما بدهد، چون شما را از زیر بار فشار خلاص می‌کند، ولی در طولانی مدت می‌بایست باید برای مشکلاتی که خود این رفتار تدافعی به بار آورده است را نیز راه حلی پیدا کنید.

دلائل احتمالی رفتار تدافعی

چنین رفتاری می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد، ولی برخی از عوامل رایجی که دلیل بروز اینگونه رفتارها هستند عبارتند از:

• بی‌نقص‌گرایی: اگر با اوضاع و شرایط سخت با رفتار تدافعی روبرو می‌شوید، ممکن است بی‌نقص‌گرایی باشید که از ترس اینکه نکند مانند انسان‌ها اشتباه کنید و نقص‌دار باشید، چنین رفتاری می‌کنید. در این صورت اشتباه کردن مانند داشتن نقطه ضعفی است که دوست ندارید آنرا کسی ببیند.
• ترس: ممکن است در پیشینه کودکی، زندگی خانوادگی، یا کاری اشتباه و یا نقص به شدیدترین شکل ممکن تنبیه می‌شده است. در نتیجه، به هر قیمتی تلاش می‌کنید تا از اینکه نشان دهید اشتباه کرده‌اید خودداری کنید.
• عدم امنیت: اگر در مورد هویت یا توانایی‌ای که دارید، احساس عدم امنیت می‌کنید، ممکن است تلاش کنید تا پشت دیوار رفتار تدافعی خودتان را پنهان کنید.
• احساس‌های ناخوشایند: تجربه کردن احساس‌هایی مانند گناه، شرم، یا خجالت، ممکن است برایتان سخت و یا ناخوشایند باشد. دفاع کردن از خودتان با بهانه‌های مختلف برایتان آسان‌تر و راحت‌تر از این است که چنین احساس‌هایی را تجربه کنید.
• رفتار آموخته شده: ممکن است این رفتار را والدین و یا انسان‌های دیگری که برایتان تاثیرگذار بوده‌اند، به عنوان شیوه‌ای برای مقابله با انتقاد یاد گرفته باشید. 

منافعی که عملکرد تدافعی کمتر برایمان به همراه دارد

برخی از منافعی که همراه با عملکرد تدافعی کمتر برایمان به وجود خواهند آمد عبارتند از:

• حل مسئله موثرتر: حتما به خاطر داشته باشید که عملکرد تدافعی مشکل را حل نمی‌کند. به عنوان مثال، اگر مدیرتان از شما می‌خواهد که اشتباهتان را برطرف کنید و شما با او به جای اینکه برای پیدا کردن راه‌حل تلاش کنید به صورت تدافعی برخورد کنید، همین رفتار مانع جدی ای برای پیدا کردن راه‌حل و از میان برداشتن مشکل خواهد بود. عملکرد تدافعی کمتر کمکتان می‌کند تا مشکلهایتان را به صورت موثرتری حل کنید.
• روابط بهتر: عملکرد تدافعی کمتر می‌تواند باعث بهبود روابطتان با دیگران شود. در غیر اینصورت، حفظ روابط موفق و کیفی در صورتیکه دیگران نتوانند روی شما برای حل مشکلهایی که در رابطه بین شما و آنها وجود دارد، حساب کنند، کار بسیار سختی خواهد بود. 
• اعتبار بیشتر: پژوهش‌ها نشان می‌دهند که افرادی که اشتباه‌های خودشان را می‌پذیرند خیلی قابل‌باورتر و قابل اعتمادتر از کسانی هستند که با انداختن تقصیر به گردن دیگران از خودشان دفاع می‌کنند.  

7 روش برای اینکه عملکرد تدافعی کمتری از خود نشان دهیم

روشهای زیر می‌تواند در اینکه عملکرد دفاعی کمتری از خودمان نشان دهیم موثر باشند:

• گوش بدهید: قبل از اینکه بخواهید از خودتان دفاع کنید، به مشکلی که طرف مقابلتان اشاره می‌کند، خوب گوش کنید. گاهی اوقات همین خوب گوش دادن باعث می‌شود تا طرف مقابلتان احساس کند که حرفش کاملا دقیق شنیده شده است و به نوعی چنین تلقی کند که حرفش را تایید کرده‌اید.
• شفاف‌سازی کنید: اگر کسی به اشتباهی متهمتان می‌کند، درخواست کنید تا موضوع را برایتان بیشتر شفاف کنند تا درک بهتری از این داشته باشید که به چه چیزی متهم می‌شوید و این اشتباه چه تاثیری بر روی آنها داشته است.
• مسئولیت بپذیرید: اگر کار اشتباهی کرده‌اید، مسئولیت آنرا بپذیرید. به عنوان فرصتی برای رشد شخصی و حرفه‌ای از این اشتباه استفاده کنید و بررسی کنید چه نکته‌ای برای یادگیری وجود دارد.
• بپرسید چطور می‌توانید کمک کنید: از طرف مقابلتان بپرسید برای بهبود اوضاع چه کمکی از دستتان بر می‌آید. با خودتان در مورد کارهایی که از پستان بر می‌آید برای اینکه اوضاع را بهتر کنید، صادق باشید. قول‌هایی ندهید که نتوانید آنها را انجام دهید.
• مشکل را حل کنید: اگر حل کردن مشکل چیزی است که در حیطه کنترل و قدرت شماست، آن کار را انجام دهید. مثلا اگر برای نشستن ظرفها مورد انتقاد قرار گرفته‌اید، به جای اینکه بهانه بیاورید که چرا ظرفها را نشسته‌اید، آنها را بشویید.
• به عوامل برانگیزاننده توجه کنید: وقتی رفتار تدافعی می‌کنید، از خودتان بپرسید، چرا با چه کسی چنین احساسی دارم. ممکن است پرسیدن این سئوال به شما کمک کند تا متوجه شوید با چه کسانی راحت هستید و چرا اینطور است. اگر شخص دیگری هست که وقتی با او صحبت می‌کنید درگیر رفتار تدافعی می‌شوید، از خودتان بپرسید، آیا امکان بحث کردن در مورد اینکه هر دو چه می‌توانیم انجام دهیم تا اوضاع بهتر شود، وجود دارد؟
• حد و مرز‌هایتان را تعیین کنید. اگر طرف مقابلتان به شکلی بسیار شدید و با بی‌احترامی با شما صحبت کرد، می‌توانید حد و مرزهایتان را برای بحث کردن مشخص کنید، مثلا " خیلی دوست دارم در مورد این موضوع صحبت کنیم، ولی در شرایطی که آرام‌تر و با احترام دوطرفه بحث را جلو ببریم. هر وقت آمادگی صحبت کردن با این شرایط رو داشتید، خوشحال خواهم شد باهم صحبت کنیم."

https://www.verywellmind.com/how-to-stop-being-defensive-7187366